NBBS: Trước hết xin hỏi bác sĩ đái tháo đường thai kỳ là gì?
BS Mai-Anh: Bệnh đái tháo đường là một tình trạng trong cơ thể có quá nhiều glucose (đường) tồn tại trong máu thay vì được sử dụng làm năng lượng. Các vấn đề sức khỏe có thể xảy ra khi lượng đường trong máu quá cao. Một số phụ nữ phát triển bệnh đái tháo đường lần đầu tiên trong khi mang thai. Tình trạng này được gọi là bệnh đái tháo đường thai kỳ hay còn gọi là gestational diabetes. Phụ nữ bị đái tháo đường trong lúc mang thai cần được chăm sóc đặc biệt trong lúc mang thai và luôn cả sau khi đã sanh con.
NBBS: Vậy thế thì nguyên nhân nào có thể gây ra bệnh đái tháo đường thai kỳ?
BS Mai-Anh: Cơ thể chúng ta sản xuất một loại hormone gọi là insulin để giữ lượng đường trong máu luôn được trong phạm vi bình thường. Trong thời kỳ mang thai, nồng độ hormone của thai kỳ cao hơn có thể can thiệp với insulin. Thông thường cơ thể có thể sản xuất nhiều insulin hơn trong khi mang thai để giữ cho lượng đường trong máu bình thường. Nhưng ở một số phụ nữ, cơ thể không thể tạo ra đủ insulin trong khi mang thai, và lượng đường trong máu tăng lên. Điều này dẫn đến đái tháo đường thai kỳ.
NBBS: Nếu một phụ nữ phát triển đái tháo đường thai kỳ, thì phụ nữ đó sẽ có thể bị bệnh đái tháo đường luôn sau khi mang thai hay không?
BS Mai-Anh: Thường thì đái tháo đường thai kỳ biến mất sau khi sinh con, nhưng những phụ nữ đã từng bị đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ dễ mắc bệnh đái tháo đường hơn sau này trong cuộc sống. Một số phụ nữ phát triển đái tháo đường thai kỳ có thể đã bị đái tháo đường nhẹ trước khi mang thai nhưng họ không biết điều đó. Đối với những phụ nữ này, bệnh đái tháo đường không biến mất sau khi mang thai và có thể là một tình trạng suốt đời.
NBBS: Xin Bác sĩ có thể nói về các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh đái tháo đường thai kỳ?
BS Mai-Anh: Một số yếu tố nguy cơ có liên quan đến đái tháo đường thai kỳ bao gồm:
- thừa cân hoặc béo phì
- không hoạt động thể chất
- đã bị đái tháo đường thai kỳ trong lần mang thai trước
- đã sanh một em bé rất lớn (9 pound hay 4 ký trở lên) trong lần mang thai trước
- bị huyết áp cao
- có tiền sử bệnh tim
- hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
Nhưng tôi cũng phải nói thêm là bệnh đái tháo đường thai kỳ cũng có thể phát triển ở những phụ nữ không có yếu tố nguy cơ nào hết cả.
NBBS: Thế thì những phụ nữ nào thường dễ bị bệnh đái tháo đường thai kỳ?
BS Mai-Anh: Bất cứ một phụ nữ nào mang thai cũng có thể bị đái tháo đường thai kỳ. Nhưng một số phụ nữ dễ bị hơn những người khác, bao gồm phụ nữ gốc Phi, phụ nữ Á Châu, Tây Ban Nha, người Mỹ bản địa và phụ nữ tại các đảo Thái Bình Dương.
NBBS: Đái tháo đường thai kỳ có thể ảnh hưởng đến phụ nữ trong lúc mang thai như thế nào?
BS Mai-Anh: Khi một người phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ, cơ thể phụ nữ ấy truyền nhiều đường cho thai nhi hơn mức cần thiết. Với quá nhiều đường, thai nhi của bạn có thể tăng cân rất nhiều. Một bào thai lớn (nặng từ 9 pound hay 4 ký trở lên) có thể dẫn đến các biến chứng cho người phụ nữ, bao gồm:
- khó khăn trong lúc sinh sản
- có thể phải sinh mổ
- chảy máu nhiều sau khi sinh
- khi sinh bằng âm đạo thì có thể sẽ bị thương trong âm đạo hay bị rách hậu môn
NBBS: Khi một người phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ thì có thể phát triển các bệnh nào khác không?
BS Mai-Anh: Khi một người phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ, thì cũng có thể phát triển các bệnh khác mà có thể gây ra vấn đề trong khi mang thai. Ví dụ, như là huyết áp cao thường hay xảy ra hơn ở các phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ. Huyết áp cao trong khi mang thai có thể ảnh hưởng luôn đến tim và thận.
Tiền sản giật cũng phổ biến hơn ở phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ. Nếu tiền sản giật xảy ra trong khi mang thai, thai nhi có thể cần phải được sinh ra ngay lập tức, ngay cả khi chưa được phát triển đầy đủ.
NBBS: Đái tháo đường thai kỳ có thể ảnh hưởng đến em bé như thế nào?
BS Mai-Anh: Các em bé sinh ra từ phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ có thể có vấn đề về hô hấp và vàng da. Những trẻ sơ sinh này có thể có lượng đường trong máu rất thấp khi mới sinh ra vì cơ thể các bé sơ sinh này có rất nhiều chất insulin khi còn trong bụng mẹ, đến khi cắt cuống rốn rồi hết còn lượng đường cao từ máu mẹ truyền qua mà còn rất nhiều chất insulin trong máu các bé, nên những ngày đầu tiên các bé này cần phải được kiểm tra cẩn thận để kịp thời truyền thêm đường cho các em.
Các bé quá lớn có nhiều khả năng bị chấn thương khi sinh, bao gồm tổn thương vai, nếu sinh âm đạo. Các em bé sơ sinh quá lớn có thể cần được chăm sóc đặc biệt trong một đơn vị chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh (NICU hay Neonatal Intensive Care Unit). Ngoài ra còn có tăng nguy cơ thai chết lưu với đái tháo đường thai kỳ.
NBBS: Trong lúc đang mang thai thì tôi có được kiểm tra về đái tháo đường hay không?
Tất cả phụ nữ mang thai đều được kiểm tra về bệnh đái tháo đường. Bác sĩ sản phụ khoa của bạn nên hỏi về lịch sử y tế của bạn để xác định xem bạn có các yếu tố nguy cơ cho bệnh đái tháo đường thai kỳ hay không. Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ, lượng đường trong máu của bạn sẽ được kiểm tra sớm trong thai kỳ. Nếu bạn không có các yếu tố nguy cơ hoặc xét nghiệm của bạn không cho thấy bạn có thể phát triển đái tháo đường sớm trong thai kỳ, lượng đường trong máu của bạn sẽ được đo lại khoảng 24 đến 28 tuần của thai kỳ.
NBBS: Nếu tôi là một phụ nữ bị bệnh đái tháo đường trong khi mang thai, tôi cần phải chăm sóc như thế nào?
BS Mai-Anh: Bạn sẽ cần đi khám thai chăm sóc trước khi sinh thường xuyên hơn để theo dõi sức khỏe của bạn và sức khỏe của thai nhi. Bạn sẽ cần phải theo dõi lượng đường trong máu của bạn và làm mọi thứ để giữ cho nó trong tầm kiểm soát. Làm như vậy sẽ làm giảm rủi ro cho cả bạn và thai nhi. Đối với nhiều phụ nữ, một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên sẽ kiểm soát lượng đường trong máu. Một số phụ nữ có thể cần thuốc để giúp đạt được lượng đường trong máu bình thường ngay sau khi đã thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục.
NBBS: Xin bác sĩ cho biết làm cách nào để theo dõi lượng đường trong máu?
BS Mai-Anh: Bạn sẽ sử dụng máy đo glucose để kiểm tra lượng đường trong máu của bạn. Thiết bị này đo lượng đường trong máu từ một giọt máu nhỏ. Giữ một hồ sơ về lượng đường trong máu của bạn và mang nó với bạn đến mỗi lần khám thai. Nhật ký lượng đường trong máu cũng có thể được lưu giữ trực tuyến, lưu trữ trong các ứng dụng điện thoại và gửi qua email cho bác sĩ sản khoa của bạn. Nhật ký lượng đường trong máu của bạn sẽ giúp bác sĩ của bạn cung cấp dịch vụ chăm sóc tốt nhất trong thời gian mang thai.
NBBS: Xin hỏi nếu bị bệnh đái tháo đường thai kỳ tôi có nên thay đổi cách ăn uống của mình không?
BS Mai-Anh: Khi phụ nữ có bệnh đái tháo đường thai kỳ, việc lựa chọn thực phẩm lành mạnh thậm chí còn quan trọng hơn để giữ cho lượng đường trong máu không quá cao. Nếu bạn có bệnh đái tháo đường thai kỳ, bạn nên ăn các bữa ăn thường xuyên trong suốt cả ngày. Bạn cũng có thể cần phải ăn đồ ăn nhẹ và lượng nhỏ, đặc biệt là vào ban đêm. Ăn thường xuyên giúp tránh giảm và tăng đột biến lượng đường trong máu của bạn. Thông thường, ba bữa ăn chính và hai đến ba bữa ăn nhẹ mỗi ngày được khuyến khích.
Tôi xin nói thêm một điểm thường thấy trong các bệnh nhân Á Đông mang thai là chúng ta thường hay nghĩ “ tôi đang mang thai và phải ăn cho hai người” rồi hay ăn nhiều cơm hơn thay vì ăn thêm chất đạm (như thịt, trứng, các chất đậu). Bệnh nhân Á Đông hay bị lượng đường cao khi thử nghiệm lúc 28 tuần nhưng khi họ bắt đầu ăn bớt cơm thì nhật ký lượng đường của họ rất tốt và không cần phải chích insulin hay uống thuốc.
Ngoài ra, điều quan trọng là phải đạt được một lượng cân nặng khỏe mạnh trong khi mang thai. Nói chuyện với bác sĩ sản khoa của bạn về bao nhiêu tăng cân là tốt nhất cho thai kỳ của bạn. Đối với một phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ, quá nhiều trọng lượng tăng hoặc tăng cân quá nhanh có thể làm cho việc kiểm soát lượng đường trong máu trở nên khó khăn hơn.
NBBS: Tập thể dục thường xuyên có giúp tôi kiểm soát đái tháo đường thai kỳ không?
BS Mai-Anh: Tập thể dục giúp giữ lượng đường trong máu trong phạm vi bình thường. Bạn và bác sĩ sản khoa của bạn có thể quyết định bao nhiêu và cách tập nào là tốt nhất cho bạn. Nói chung, 30 phút tập thể dục aerobic cường độ vừa phải ít nhất 5 ngày một tuần được khuyến khích (hoặc tối thiểu 150 phút mỗi tuần). Đi bộ là một cách tập thể dục tuyệt vời cho tất cả phụ nữ mang thai. Ngoài việc tập thể dục aerobic hàng tuần, bạn nên đi bộ từ 10 đến 15 phút sau mỗi bữa ăn. Điều này có thể dẫn đến kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn.
NBBS: Tôi có cần phải dùng thuốc để kiểm soát bệnh đái tháo đường thai kỳ của tôi không?
BS Mai-Anh: Đối với một số phụ nữ, thuốc có thể cần thiết để quản lý đái tháo đường. Insulin là loại thuốc được khuyến nghị trong khi mang thai để giúp phụ nữ kiểm soát lượng đường trong máu. Insulin không vượt qua nhau thai, vì vậy nó không ảnh hưởng đến thai nhi. Bác sĩ của bạn nên hướng dẫn bạn làm thế nào để tự tiêm insulin với một cây kim nhỏ. Trong một số trường hợp, bác sĩ của bạn có thể kê toa một loại thuốc khác để uống bằng miệng.
Nếu bạn được kê đơn thuốc, bạn sẽ tiếp tục theo dõi lượng đường trong máu theo khuyến cáo. Bác sĩ sản khoa nên xem lại nhật ký glucose của bạn để đảm bảo rằng thuốc đang hoạt động. Những thay đổi đối với thuốc của bạn có thể là cần thiết trong suốt thai kỳ của bạn để giúp giữ cho lượng đường trong máu của bạn trong phạm vi bình thường.
NBBS: Tôi có cần xét nghiệm để kiểm tra sức khỏe của thai nhi không?
BS Mai-Anh: Các xét nghiệm đặc biệt có thể cần thiết để kiểm tra sức khỏe của thai nhi. Những xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ sản khoa phát hiện các vấn đề có thể xảy ra và thực hiện các bước để quản lý chúng. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:
- Đếm chuyển động của thai nhi (“đếm thai nhi đạp”). Đây là một nhật ký về tần suất bạn cảm thấy thai nhi di chuyển. Một thai nhi khỏe mạnh có xu hướng di chuyển cùng một lượng mỗi ngày. Bạn nên liên lạc với bác sĩ của bạn nếu bạn cảm thấy một sự khác biệt trong hoạt động của thai nhi.
- Xét nghiệm nonstress. Xét nghiệm này đo lường những thay đổi về nhịp tim của thai nhi khi thai nhi di chuyển. Thuật ngữ “nonstress” có nghĩa là không có gì được thực hiện để gây căng thẳng cho thai nhi. Một vành đai với một cảm biến được đặt xung quanh bụng của bạn, và một máy ghi lại nhịp tim của thai nhi được thu thập bởi cảm biến.
- Hồ sơ sinh lý (còn gọi là Biophysical Profile). Xét nghiệm này bao gồm theo dõi nhịp tim của thai nhi (giống như cách nó được thực hiện trong một xét nghiệm không gây áp lực) và kiểm tra siêu âm. Biophysical Profile kiểm tra nhịp tim của thai nhi và ước tính lượng nước ối. Hơi thở, chuyển động và trương lực cơ của thai nhi cũng được kiểm tra. Một Biophysical Profile ngắn hơn cũng có thể được làm nhưng cách này chỉ kiểm tra nhịp tim của thai nhi và mức nước ối.
NBBS: Đái tháo đường thai kỳ có ảnh hưởng đến việc sinh con của tôi không?
BS Mai-Anh: Hầu hết phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ có kiểm soát có thể hoàn thành thai kỳ đầy đủ. Nhưng nếu có biến chứng với sức khỏe của bạn hoặc sức khỏe của thai nhi, chuyển dạ có thể được gây ra (bắt đầu bằng thuốc hoặc các phương tiện khác) trước ngày dự sinh.
Mặc dù hầu hết phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ có thể sinh con âm đạo, họ có nhiều khả năng sinh mổ hơn phụ nữ không có đái tháo đường. Nếu bác sĩ sản khoa của bạn nghĩ rằng thai nhi của bạn quá lớn để sinh con bằng âm đạo an toàn, bạn có thể thảo luận về lợi ích và rủi ro của việc sinh mổ theo lịch trình.
NBBS: Xin bác sĩ có thể nói về những mối quan tâm sức khỏe trong tương lai đối với những phụ nữ đã từng bị đái tháo đường thai kỳ?
BS Mai-Anh: Đái tháo đường thai kỳ làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường trong lần mang thai tiếp theo của bạn và trong tương lai khi bạn không còn mang thai. Một phần ba phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ sẽ bị đái tháo đường hoặc một dạng nhẹ hơn của lượng đường trong máu tăng ngay sau khi sinh. Từ 15 đến 70 phần trăm phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ sẽ phát triển bệnh đái tháo đường sau này trong cuộc sống.
Phụ nữ bị huyết áp cao hoặc tiền sản giật trong khi mang thai cũng có nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ cao hơn sau này trong cuộc sống. Nếu bạn bị huyết áp cao hoặc tiền sản giật trong thời gian mang thai trước đây, hãy nói với bác sĩ của bạn để sức khỏe của tim và mạch máu của bạn có thể được theo dõi trong suốt cuộc đời của bạn.
NBBS: Những mối quan tâm sức khỏe trong tương lai đối với các em bé mà mẹ bị đái tháo đường thai kỳ là gì?
BS Mai-Anh: Trẻ em của những phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ có thể có nguy cơ bị thừa cân hoặc béo phì trong thời thơ ấu. Những đứa trẻ này cũng có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường cao hơn. Cần phải nói với bác sĩ của bé rằng bạn đã có đái tháo đường thai kỳ để em bé của bạn có thể được theo dõi. Khi em bé của bạn lớn lên, lượng đường trong máu của bé nên được kiểm tra trong suốt thời thơ ấu.
NBBS: Nếu tôi đã bị đái tháo đường thai kỳ, thì tôi cần phải làm gì sau khi đã sanh xong?
BS Mai-Anh: Nếu bạn có đái tháo đường thai kỳ, bạn nên làm xét nghiệm máu từ 4 đến 12 tuần sau khi đã sanh. Nếu lượng đường trong máu của bạn là bình thường, bạn sẽ cần phải được kiểm tra bệnh đái tháo đường mỗi 1 đến 3 năm.
